Lawiny

Waldemar Niemiec

1.	Warunki powstawania lawin
2.	Mechanika powstawania lawin
3.	Rodzaje lawin: kryteria podziału
4.	Ocena zagrożenia lawinowego
5.	Stopnie zagrożenia lawinowego
6.	Zachowanie się w terenie zagrożonym
7.	Postępowanie po zejściu
13	błędów wg W. Muntera

1.Warunki powstawania lawin:

Powrót do menu.

Lawina:
Gwałtowne przemieszczanie się dużych mas śniegu w dół stoku na odległość co najmniej 50 m.

Statystyki IKAR:
w Alpach ginie w lawinach 100 - 150 osób rocznie
40% to narciarze wysokogórscy (ski-alpinizm)
20% to narciarze pozatrasowi i snowboardziści
1% to narciarze na trasach narciarskich

w Polsce ginie w lawinach rocznie od 1 do kilku osób, głównie są to wypadki turystów i taterników

Warunki umożliwiające powstanie lawiny:
1. śnieg
2. teren
3. warunki atmosferyczne

1.1. Śnieg: rodzaje, tabela gęstości

Kształt płatków:
- zależy od wilgotności i temperatury w wyższych warstwach atmosfery
- każdy jest inny (gwiazdki, igiełki, słupki, kulki)
- różne kombinacje w zależności od warunków atmosferycznych

W śniegu wyróżniamy 3 fazy skupienia:

stałą- lód w formie kryształów lub ziaren
ciekłą- woda jako powłoka wokół ziaren śniegu gdy w pewnych jego warstwach temperatura oscyluje wokół punktu topnienia
gazową- powietrze zawarte w porach pomiędzy poszczególnymi kryształami śniegu lub para wodna.
Procentowy udział powietrza, lodu czy wody w śniegu jest zmienny i dlatego zmieniają się właściwości śniegu (zmiana gęstości śniegu w zależności od zawartości powietrza)

Gęstość śniegu i zawartość powietrza w zależności od rodzaju śniegu

1.1.1. metamorfizm niszczący (stałotemperaturowe przeobrażenie śniegu)

- zachodzi we wszystkich kryształkach w całej pokrywie śnieżnej w temp. poniżej 0 st.C
- najszybciej tuż poniżej 0 st.C
- zanika w temp. -15 st.C
- ustaje całkowicie w temp. -40 st.C

Bezpieczniej jest min. 24 h po opadzie

Po pewnym czasie pojawiają się nowe połączenia pomiędzy kryształkami.
Po jakim?
- zależy od temperatury otocznia
- wiatru

1.1.2. metamorfizm budujący (przeobrażenie śniegu pod wpływem gradientu temperatury)

Zjawisko to występuje gdy utrzymuje się różnica temperatur pomiędzy warstwą spodnią (najczęściej 0 st.C) a powierzchnią śniegu



Powstają wtedy kryształy w kształcie bardzo niestabilnych miseczek.

Im większa różnica temperatur tym zjawisko zachodzi gwałtowniej

1.1.3. przeobrażenie śniegu pod wpływem topnienia i zamarzania

Niezbędne są zmiany temperatury z plus na minus i odwrotnie. Pod wpływem temperatury dodatniej kryształki śniegu kurczą się i pokrywają warstwą wodną. Zamarzając łączą się i powstaje bardzo stabilna warstwa pokrywy śnieżnej.
Dobowe zmiany temp. i procesy topienia i zamarzania powodują iż nadtopione ziarna śniegu zaokrąglają się, powiększają i z drobnoziarnistego zleżałego śniegu powstają firny. Taka sytuacja zachodzi szybciej, gdy ciepło przenika od góry do wewnątrz pokrywy śnieżnej.

1.1.4. rodzaje śniegu

Interesuje nas spójność kryształków śniegu - zależy od morfologii:
Formy bardziej rozwinięte np. gwiazdki, łatwiej łączą się ze sobą, niż formy proste lub zaokrąglone. Jednak zasadniczą rolę w spójności kryształów odgrywa temperatura.

Puch
Kryształki osiadające w temp poniżej -10 st.C nie łączą się ze sobą, tworząc puszystą lekką warstwę, nie związaną z podłożem.

Puch zsiadły
W temp od - 10 do - 30 st.C śnieg wykazuje nieznaczną tendencję do łączenia się, pokrywa śniegu zaczyna osiadać. Istotną cechą tego rodzaju śniegów jest ich duża lotność.

Puch przewiany
Powstaje wtedy gdy puch zsiadły jest unoszony przez wiatr.

Śnieg wilgotny
W temp od - 3 st. C padające kryształy śniegu są wilgotne, co ułatwia ich łączenie się. Warstwa takiego śniegu łatwo wiąże się z podłożem.
Śnieg ten odznacza się dość dużym ciężarem i plastycznością. Im większa jest plastyczność śniegu, tym bardziej wytrzymała jest pokrywa śnieżna na działanie sił odrywających. Przy dużej spójności i ciężarze wilgotne czy mokre śniegi odporne są na działanie wiatru.

W dalszym etapie zalegająca pokrywa śnieżna pod wpływem czynników zewnętrznych takich jak: temperatura, wiatr, słońce, kolejne opady śniegu wzrost grubości pokrywy śnieżnej oraz czynników wewnętrznych jak: ciśnienie nowych warstw śniegu, temperatura wewnątrz pokrywy, parowanie i sublimacja, ulega ciągłym zmianom, powodując powstanie wielu różnych warstw. Różnią się one między sobą wilgotnością, gęstością, budową i wielkością kryształów, temperaturą, plastycznością i spoistością.
Cechy te wyróżniają poszczególne gatunki śniegu zmetamofizowanego ( przeobrażonego ).

ADHEZJA czyli przyczepność poszczególnych warstw zależy od stopnia ich zmetamorfizowania. Im bardziej zróżnicowane są przyległe warstwy, tym bardziej chwiejna jest równowaga pokrywy śnieżnej. Jeśli choć jedna warstwa zalegającego śniegu jest słabo związana z pozostałymi, może to spowodować zejście lawiny.
Do tego dochodzą kolejne procesy metamorfozy. Gdy na powierzchni śniegu panują niskie temp. i przy temp. około 0 st.C na powierzchni gruntu powstaje gradient temperatury. Wtedy to cząsteczki wody ulatniają się z cieplejszych ziaren śniegu przy gruncie i są transportowane do wyższych warstw. Następuje tam budująca transformacja kryształów śniegu.

Śnieg pławny
Powstaje po długim okresie czasu działania takiego metamorfizmu budującego. Złożony jest z niezwiązanych ze sobą kryształów o wielkości ponad 2mm. Tworzy to warstwę poślizgową, co przy niewielkim zewnętrznym impulsie (np. przejeździe narciarza), spowodować może zejście lawiny powierzchniowej.

Firny
Powstają na skutek sytuacji odwrotnej, czyli wtedy gdy przenikanie ciepła zachodzi od góry do wewnątrz pokrywy śnieżnej - proces topnienia i zamarzania. Nadtopione ziarna śniegu zaokrąglają się, powiększają się i z drobnoziarnistego zleżałego śniegu powstają firny.

Szreń lub lodoszreń
Mamy tu do czynienia z innym procesem:
W okresie dużego nasłonecznienia mięknie i topi się wierzchnia warstwa pokrywy śnieżnej. Z chwilą gwałtownego obniżenia temp. na powierzchni pokrywy śnieżnej powstaje lodowa warstwa szreni lub lodoszreni.
Po nowym opadzie warstwa ta stanowić będzie doskonałą powierzchnię poślizgową dla świeżo spadłego śniegu.

1.2. teren

Czynniki lawinotwórcze związanych z terenem:
- położenie geograficzne danego obszaru górskiego
- układ orograficzny a szczególnie rozczłonkowanie i ukierunkowanie grani i dolin w stosunku do kierunku najczęściej wiejących wiatrów,
- ukształtowanie terenu,
- nachylenie i ekspozycję stoków
- rodzaj i charakter podłoża i jego pokrycie przez szatę roślinną

1.2.1. rzeźba i ukształtowanie terenu

Rzeźba terenu
Ze względu na warunki orograficzne, klimatyczne i śniegowe szczególnie predysponowane do powstawania lawin są obszary położone powyżej górnej granicy lasu. Znajdują się tam tereny, na których gromadzą się znaczne ilości śniegu .W znacznej części należą do nich elementu rzeźby glacjalnej (polodowcowej) ,jak kotły, żleby, wiszące dolinki. Terenami gdzie gromadzą się spore ilości śniegu są stoki zawietrzne. W Polsce przy przeważających wiatrach z kierunków południowych i południowo zachodnich są to stoki północne i północno-wschodnie.

Ukształtowanie terenu
Wpływa na sposób gromadzenia się śniegu na podłożu, podczas opadu.
W zamkniętych dolinkach, osłoniętych od wiatru miejscach osiadanie śniegu odbywa się bez zakłóceń, śnieg osiada równomiernie.
Na terenach otwartych, narażonych na działanie wiatru, osiadanie śniegu ulega zakłóceniu. W jednych miejscach śnieg jest wywiewany i transportowany w inne miejsca. Powstaje wtedy niejednorodnej grubości pokrywa śnieżna, co w konsekwencji prowadzi do zakłócenia dość chwiejnej równowagi pomiędzy podłożem a pokrywą śnieżną .

Miejsca powstawania desek śnieżnych

Miejsca zagrożone powstawaniem desek śnieżnych

Wpływ kształtu stoku na stabilność masy śniegowej

1.2.2. nachylenie stoku

Jedną z istotniejszych cech terenu powodujących zejście lawin jest nachylenie terenu. Na podstawie wieloletnich obserwacji lawin, przyjęto, że istnieje tzw. krytyczny kąt nachylenia terenu , powyżej którego istnieje możliwość zejścia lawin. Zawiera się on pomiędzy 20-50 stopni. Na stokach o nachyleniu powyżej 50 stopni nie ma warunków do gromadzenia się większej pokrywy śniegu. Przy szczególnie sprzyjających warunkach lawinowych dolna granica nachylenia stoku ,po którym mogą schodzić lawiny może wynieść około 15 stopni. Za najbardziej niebezpieczne lawinowo uważa się stoki o nachyleniu pomiędzy 35 a 50 stopni. Zależy to od;
rodzaju i charakteru podłoża,
pokrycia przez roślinność,
grubość i rodzaju pokrywy śniegu,
sił przyczepności pokrywy śnieżnej do podłoża
sił przyczepności poszczególnych warstw śniegu do siebie
warunków atmosferycznych.

Częstość schodzenia lawin w zależności od kąta nachylenia stoku

1.2.3. ekspozycja i charakter podłoża

Najbardziej narażone na lawiny deskowe są stoki północne: ze względu na niższe temperatury i brak operacji słonecznej i (w Tatrach) wschodnie: najczęściej zawietrzne.
Stoki południowe są zagrożone lawinami późną zimą i wczesna wiosną.
Śnieg leżący na podłożu z kosówki lub dużym piarżysku jest stabilniejszy niż na stoku trawiastym lub płytowym.

1.3. warunki atmosferyczne

1.3.1. opady i pokrywa śnieżna

Opady i pokrywa śnieżna
Opady powodują powstanie i przyrost pokrywy śnieżnej. Krytyczna wartość grubości pokrywy śnieżnej: 50 cm.
Ważna jest intensywność przyrostu pokrywy śnieżnej.
Im więcej świeżego śniegu spadnie w krótszym czasie, tym bardziej wzrasta zagrożenie lawinowe, gdyż nie może dojść do samostabilizacji pokrywy śnieżnej.
Nagły wzrost nowej warstwy śniegu do wysokości około 30 cm jest sygnałem zagrożenia lawinowego. Przy długotrwałych opadach śniegu, krytyczna wartość przyrostu świeżego śniegu wynosi do 5 cm/ godz.
Ważny jest stosunek przyrostu pokrywy śniegu do tempa jej osiadania:
Jeśli przyrost jest wolniejszy wówczas wiązanie się kryształów śniegu i powstałej nowej warstwy ze starym podkładem przebiega prawidłowo. Zapewnia to stan równowagi pokrywy śnieżnej.
Jeśli natomiast przyrost świeżej warstwy jest szybszy niż proces osiadania śniegu wówczas ma miejsce zachwianie równowagi.

1.3.2. temperatura

Ma wpływ na przebieg metamorfozy śniegu i tworzenia się różnych warstw.
Śnieg jest bardzo złym przewodnikiem ciepła, dlatego przenikanie temp. w głąb pokrywy śnieżnej odbywa się ze znacznym opóźnieniem.
Rozkład temperatury w profilu pokrywy śnieżnej jest bardzo zróżnicowany.
Zależy od:
- grubości pokrywy,
- jej struktury
- czasu oddziaływania temperatury powietrza na pokrywę śniegu.
Największe wahania i zwykle najniższa temp. występuje w 20 cm warstwie wierzchniej zwanej warstwą czynną.
Ponieważ migracja cząsteczek pary wodnej odbywa się od dolnych, najcieplejszych warstw ku górze, powoduje to ubytek kryształów w części dolnej a ich przyrost w warstwie górnej. Powoduje to porowatość i rozluźnienie dolnych warstw i w konsekwencji prowadzi do chwiejnej równowagi pokrywy śnieżnej.
Niskie temperatury panujące w górnych warstwach pokrywy śnieżnej powodują powstanie tzw. szronu wgłębnego tworzącego warstwę poślizgową dla leżących powyżej warstw śniegu. Działanie niskich temp. powoduje również kurczenie się masy śnieżnej co prowadzi do powstania pęknięć i szczelin.
Przy dłuższym okresie działania temp dodatnich na pokrywę śnieżną, następuje przenikanie wody w głąb śniegu.
Gdy krople wody nie napotkają horyzontu punktu zamarzania powstaje śnieg mokry.
Gdy zawartość wody w śniegu osiągnie 10% może dojść do samoistnego schodzenia lawin ( na wiosnę).

1.3.3. wiatr

Wiatr jest istotnym czynnikiem lawinotwórczym:
ˇ wywiewa i ubija śnieg na stokach nawietrznych
ˇ przenosi i osadza śnieg na graniach (nawisy) i stokach zawietrznych
ˇ rozdrabnia i rozbija kryształki śniegu podczas ich przenoszenia

zawieja: przemieszczanie i równocześnie opad śniegu
zamieć: przemieszczanie śniegu nad powierzchnią

Oddziaływanie wiatru można rozpoznać na podstawie następujących cech:
ˇ smugi śnieżne na grani
ˇ szybkie przesuwanie się chmur po niebie
ˇ powstałe nawisy śnieżne
ˇ nawiane muldy
ˇ deski śnieżne
Wiatrowi halny: oprócz przenoszenia śniegu powoduje wzrost temp, co w konsekwencji prowadzi do szybkich zmian w strukturze śniegu.

1.3.4. nawisy

Nawisy śnieżne tworzą się przy wietrze o szybkości
powyżej 10m/ s

Optymalny kąt dla tworzenia się nawisów to 170.
W zależności od siły wiatru, ilości transportowanego śniegu oraz jego właściwości w Tatrach nawisy mogą osiągać kilka a wyjątkowo kilkanaście m.
Nawisy wpływają destabilizująco na dotychczasową pokrywę śnieżną. (duże ilości dodatkowo zgromadzonego śniegu na stokach zawietrznych)

1.4. promieniowanie

Na występowanie lawin ma wpływ:
- promieniowanie słoneczne
- promieniowanie powierzchni ziemi (odbicie ciepła)
Ilość energii słonecznej dostarczonej powierzchni śnieżnej zmienia się w zależności od pogody, pory dnia i okresu, w którym mamy do czynienia z promieniowaniem.
Najwięcej promieniowania pochłaniają stoki południowe o nachyleniu 40-45 stopni.
Wraz ze zmianą ekspozycji i kąta nachylenia terenu maleje dopływ energii słonecznej.
Najmniej ciepła otrzymują stoki północne, głębokie zacienione doliny i tereny tuż pod ścianami skalnymi.
Na stokach dosłonecznych występują wyższe temp. i większe ich wahania w ciągu doby co znacznie zwiększa zagrożenie lawinowe.
Obserwuje się zjawisko dość punktualnego ruszania lawin o określonej porze najczęściej w godzinach wczesno-popołudniowych. Ma to związek z nagrzewaniem się pokrywy śnieżnej. Rano gdy śnieg jest zmrożony pokrywa zachowuje swoją stabilność. Po nagrzaniu następuje wzrost napięć w pokrywie śnieżnej i często dochodzi do samoistnego zejścia lawin. Ma to szczególne znaczenie wiosną.

2. Mechanika powstawania lawin

Powrót do menu.

Lawina powstaje gdy siły występujące w pokrywie są zbyt małe by utrzymać całą pokrywę lub warstwę śniegu na zboczu
Często do wywołania lawiny potrzebny jest impuls np. przejazd narciarza czy przejście turysty, by została zaburzona chwiejna równowaga pomiędzy siłami utrzymującymi pokrywę śnieżną a wypadkową sił rozrywających.

Siły rozrywające powstają z:
- ciężaru pokrywy śnieżnej
- nachylenia stoku
- pełzania śniegu itp.

Powstałe w miejscu krytycznej równowagi, pęknięcie pokrywy śnieżnej powoduje zmianę działania sił podtrzymujących na sporej powierzchni i wtedy rusza lawina.

Pęknięcie pokrywy śnieżnej może być spowodowane przez:
ˇ dodatkowe obciążenie
ˇ przyrost nowej warstwy świeżego śniegu
ˇ odkładanie śniegu przez wiatr

Najbardziej podatnym na pęknięcia pokrywy śnieżnej są na stoku miejsca gdzie działają siły rozciągające.
Z chwilą ruszenia pokrywy śnieżnej masy śniegu na równoległej do powierzchni płaszczyźnie ślizgowej lub po powierzchni gruntu, zaczynają zjeżdżać w dół.

Rozkład naprężeń w masie śniegowej

Lawina pyłu śnieżnego

Klasyfikacja lawin oparta jest na:
- cechach zewnętrznych
- wewnętrznych
- przyczynach powstania
Kryteria podziału:
ˇ rodzaj obrywu: lawiny punktowe, liniowe
ˇ rodzaj powierzchni ślizgowej: lawiny powierzchniowe, gruntowe
ˇ zawartości wody w śniegu: lawiny ze śniegu suchego lub mokrego
ˇ forma toru lawiny: lawina żlebowa, płaszczyznowa )
ˇ forma ruchu lawiny: płynny, lawina pyłowa)
ˇ rodzaj śniegu, z którego powstaje lawina
lawiny pyłowe
lawiny ze śniegu osiadłego
lawiny deskowe (gipsowe) lawiny gruntowe

Kryteria podziału

Podstawowe rodzaje i masy lawin śnieżnych

Rodzaje lawin

Lawiny pyłowe
powstają ze śniegów, które nie uległy metamorfozie czyli z puchów. od grudnia do lutego ,czyli w okresie gdy pada śnieg w temp. poniżej -10oC. obryw jest najczęściej punktowy największe zagrożenie przy opadzie śniegu: >3cm/h i >40cm, niewielkie to pyłówki (żleby, kuluary), główne niebezpieczeństwo to szybkość ich spadania (do 300 km/godz. ). Przed czołem lawiny wytwarza się duże ciśnienie. Śnieżny pył wciska się wszędzie, dusząc człowieka, który znalazł się w jej zasięgu. Za pędzącą lawiną wytwarza się podciśnienie, które wsysa do wnętrza lawiny wszystko co ostało się jeszcze na jej drodze. Gdy człowiek znajdzie się na drodze takiej dużej lawiny z reguły nie ma szans na przeżycie.

Lawiny ze śniegu osiadłego
powstają głównie na stokach zawietrznych, gdzie w wyniku działania wiatru osadza się duża warstwa śniegu zsiadłego wywiana ze stoków dowietrznych. Z reguły do wywołania takiej lawiny potrzebny jest zewnętrzny bodziec np. przejazd narciarza. Lawina spada w postaci dużych brył śniegu o ciężarze do 250 kg/m3. Bryły te w czasie spadania lawiny kruszą się na mniejsze kęsy. Ze względu na duży ciężar człowiek z reguły ginie w takiej lawinie w wyniku odniesionych mechanicznych obrażeń.

Lawiny deskowe
w wyniku działania wiatru powstają śniegi gipsowe czyli deski. Śnieg ten jest twardy ale kruchy. Pod warstwą gipsów powstają puste przestrzenie.
- najczęstsze i najniebezpieczniejsze
- kredowy kolor
- gładka, miałka struktura (ser)
- pod naciskiem skrzypią,

test: wbić czekan i ruszać na boki, jak skrzypi to deska, ustalić wiązania deski robiąc profil Lawiny te spadają przez załamanie powierzchni np. przez narciarza czy przechodzącego turystę. Wydobywające się gwałtownie powietrze zamknięte uprzednio pod warstwą gipsu powoduje pęknięcie pokrywy na dość znacznej przestrzeni.
Głównym jej niebezpieczeństwem jest ciężar spadających brył śniegu powodujących poważne a najczęściej śmiertelne obrażenia ciała.
Z drugiej zaś strony po zatrzymaniu lawiny nie pokruszone bryły śniegu stwarzają szansę na wytworzenie między nimi pustych przestrzeni i przeżycia człowieka przez dłuższy okres czasu.




Lawiny gruntowe
powstają z reguły na wiosnę w wyniku zjechania po spodnich warstwach zmetamorfizowanego śniegu praktycznie całej pokrywy śnieżnej.
Najczęściej lawiny te powstają samoistnie w wyniku zwiększenia ponad wartość krytyczną ciężaru śniegu.
Lawiny te ruszają wolno ale ze względu na ogromną masę ciężkiego, mokrego, śniegu, która niszczy wszystko na swej drodze, człowiek praktycznie nie ma szans na uratowanie się z takiej lawiny.
Dość charakterystycznym zjawiskiem przy tego typu wiosennych lawinach jest ich spadanie o określonych porach dnia, kiedy to stok zostaje nagrzany przez słońce. zagrożenie gdy:
- kapie woda,
- obrywają się nawisy - po zboczach toczące kule (jak się powiększają to duże ryzyko)
- wzrasta prawdopodobieństwo przy nagłym wzroście temp

3.1. warstwa poślizgowa

Dwa rodzaje:
1. nie przeobrażona warstwa śniegu powstała na skutek metamorfizmu budującego
2. szreń lub lodoszreń - zimny opad na ciepłe podłoże lub odwrotnie
Generalnie duże różnice w twardości pomiędzy warstwami tworzą warstwę poślizgową.

4. Ocena zagrożenia lawinowego

Powrót do menu.

Niezbędne do oceny zagrożenia lawinowego jest:
- duże doświadczenie górskie zimą
- znajomość gatunki śniegu
- znajomość czynników powodujące zagrożenia lawinowe
Można w przybliżeniu samemu ocenić zagrożenie lawinowe w terenie
- obserwując kierunek wiatru
- układanie się nawisów
- pęknięcia pokrywy śnieżnej
- znając topografię terenu
Pomocne są testy pokrywy śnieżnej:
- profil śniegu
- test tzw norweski
- test obciążeniowy
Wybierz bezpieczną trasę podejścia i zejścia
Nie wstydź się zawrócić, gdy uznasz, że warunki są zbyt niebezpieczne

4.1. profile śniegu (test twardości)

Test twardości
CEL:
sprawdzenie różnic w twardości poszczególnych warstw śniegu
szukamy warstwy (warstw) poślizgowej
może mieć nawet 2-3mm – konieczny TEST PIONOWY
Różnica trzech stopni w twardości – duże zagrożenie lawinowe
Różnica dwóch stopni - zrób inne testy
Sprawdź temperaturę w poszczególnych warstwach – różnica 3 stopni to zagrożenie

Narzędzia:
- łopata lub czekan
- termometr
- lupa
- kartonik z podziałką
- otwór w śniegu najlepiej do podłoża przez wszystkie warstwy
- w bezpiecznym ale reprezentatywnym miejscu
- tylna ścianka do badania
- wygładzić

Twardości śniegu:
1. bardzo miękki - pięść
2. miękki - dłoń
3. średnio twardy - palec
4. twardy - ołówek
5. bardzo twardy - czekan
6. zbity (firn) - nic

4.2. próba norweska

Na stoku wykonujemy ok. metrowej szerokości wykop, najlepiej aż do gruntu
Odcinamy klin w kształcie trapezu lub prostokąta
Próbujemy łopatka przesunąć ten klin:
- jeśli warstwa śniegu daje się łatwo przesuwać po jednej z wewnętrznych warstw śniegu , mamy do czynienia z dużym zagrożeniem lawinowym na danym stoku
- jeśli warstwy śniegu są ze sobą mocno spojone i nie dają się oderwać, zagrożenie jest niewielkie i można uznać ten stok za w miarę bezpieczny.

4.3. test obciążeniowy

Wykopujemy prostokątną platformę o boku 2 m a następnie obciążamy ją.
W zależności od tego pod jakim obciążeniem ruszy blok określamy stopień zagrożenia stopnie obciążenia
1. niestabilne - przy wycinaniu
2. niestabilne - przy próbie wejścia
3. niestabilne - przy wejściu jedną nogą
4. zagrożone - przy wejściu dwoma nogami
5. zagrożone –-przy „przysiadzie”
6. stabilne - przy skoku z góry
7. stabilne - w ogóle nie zjeżdża

blok śnieżny (śnieg twardy

klin śnieżny (śnieg miękki)

Nastromienie stoku

dotyczy lawin deskowych

Uczmy się oceniać nastromienie stoku !

W Polsce obowiązuje 5-cio stopniowa tzw. europejska skala zagrożeń lawinowych.
I STOPIEŃ
Małe - nieznaczne zagrożenie lawinowe
Pokrywa śnieżna jest silnie związana (stabilna).
Wyzwolenie lawiny jest mało prawdopodobne.
Wyjątkowo lawiny mogą zejść formacjami wklęsłymi (żleby, jary, depresje), na skutek naruszenia pokrywy śnieżnej przez dużą grupę narciarzy czy turystów.
Bezpieczne warunki do uprawiania turystyki czy narciarstwa.
Należy zachować ostrożność przy przekraczaniu formacji wklęsłych.
I stopień zagrożenia należy ogłaszać gdy przez dłuższy czas brak jest świeżych opadów śniegu, silnych wiatrów i panują w miarę jednorodne, niezbyt duże ujemne temperatury.

II STOPIEŃ
Umiarkowane zagrożenie lawinowe
Pokrywa śnieżna może być mało stabilna w formacjach wklęsłych (żleby, jary).
Lawiny mogą schodzić samoistnie tylko w formacjach wklęsłych.
Na stromych, trawiastych (głównie zawietrznych stokach), możliwość zejścia lawin tylko w wyniku naruszenia pokrywy śnieżnej przez grupę narciarzy czy turystów.
Bezpieczne warunki do uprawiania turystyki za wyjątkiem formacji wklęsłych.
Należy zachować uwagę przy poruszaniu się po stromych stokach zwłaszcza po stronie zawietrznej.
II stopień należy ogłaszać gdy:
1. w ciągu ostatnich 3 dni przyrost pokrywy śnieżnej wynosi do 20 cm
2. wiatr wieje z prędkością nie większą niż 5m/s
3. temperatura w ciągu doby jest w miarę stabilna

III STOPIEŃ
Znaczne zagrożenie lawinowe
Pokrywa śnieżna jest słabo związana.
Możliwe jest samoistne zejście lawin, oraz w wyniku naruszenia pokrywy śnieżnej przez samotnych turystów czy narciarzy.
Bezpieczne warunki do uprawiania turystyki czy narciarstwa są tylko tam gdzie szlaki czy nartostrady nie przecinają naturalnych torów lawinowych lub stromych stoków.
III stopień ogłasza się gdy:
1. w ciągu ostatnich 3 dni przyrost pokrywy śnieżnej wynosi do 40 cm (gdy jest opad śniegu z wiatrem - do 30 cm)
2. po opadach śniegu wieje wiatr z szybkością 10 - 15 m/s
3. dochodzi do dość dużych dobowych wahań temperatury

IV STOPIEŃ
Duże zagrożenie lawinowe
Pokrywa śnieżna jest słabo związana na większości stromych stoków.
Istnieje możliwość samoistnego zejścia lawin na większości stromych stoków.
Istnieje możliwość samoistnego zejścia średnich i dużych lawin na stromych stokach.
Na stokach o mniejszym nastromieniu możliwość zejścia lawin w wyniku naruszenia pokrywy śnieżnej przez pojedynczych narciarzy czy turystów.
IV stopień zagrożenia należy ogłaszać gdy:
1. w ciągu 3 dni pokrywa śnieżna wzrosła od 40 do 70cm (gdy wieje wiatr podczas opadu do 50 cm).
2. po opadach śniegu wiatr wieje z prędkością powyżej 15 m/s
3. dochodzi do znacznego ocieplenia

V STOPIEŃ
bardzo duże zagrożenie - ALARM LAWINOWY
Możliwość samoistnego zejścia wielu dużych lawin nawet na stokach o średnim nastromieniu.
V stopień zagrożenia ogłasza się gdy:
1. wzrost pokrywy śnieżnej w ciągu ostatnich 3 dni wynosi 70 - 100 cm (przy opadzie z wiatrem 50 -80cm)
2. po opadach śniegu wiatr wieje z prędkością powyżej 20 m/s
3. dochodzi do gwałtownych zmian temperatury (głównie dużego ocieplenia) W okresie zimy codziennie rano dla obszaru Tatr stopień zagrożenia lawinowego ogłasza Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe.
Stopień zagrożenia określany jest na podstawie:
- badań pokrywy śnieżnej
- aktualnych warunków meteorologicznych
- obserwacji w terenie.
Przed ogłoszeniem konsultowany jest on z IMGW i Instytutem Lawinowym w Jasnej na Słowacji. Informacje o ogłoszonym stopniu zagrożenia lawinowego przekazywane są do instytucji odpowiedzialnych za bezpieczeństwo na danym terenie ( Dyrekcje Parków Narodowych, Starostwa, Nadleśnictwa ).
Z chwilą powstania zagrożeń lawinowych odpowiednie służby tych instytucji w terenie ustawiają odpowiednie znaki informujące o zagrożeniu lawinowym, lub na wniosek TOPR/ GOPR, okresowo zamykają zagrożone zejściem lawin szlaki czy trasy narciarskie.
Również środki masowego przekazu informowane są o zagrożeniu lawinowym w danym terenie.

6. Zachowanie się w terenie zagrożonym

Powrót do menu.

- Przed wyjściem w góry zapoznaj się z komunikatem lawinowym na dany teren
- Gdy nie masz pewności co do zagrożeń lawinowych w danym terenie zapytaj ratowników górskich, czy planowana przez nas trasa nie jest zagrożona zejściem lawin
- Stosuj się do znaków lawinowych umieszczonych w terenie.
- W góry nie wychodź samotnie
- Wychodząc ze schroniska włącz piepsa na nadawanie. Sprawdzić czy piepsy działają powinien instruktor, kierownik grupy czy przewodnik
- W miejscu zakwaterowania pozostaw informację o planowanej trasie wycieczki i przewidywanej godzinie powrotu
- Jeśli mamy ze sobą tel. komórkowy wpisz numer alarmowy działającej na tym terenie służby ratowniczej, by w razie wypadku jak najszybciej o nim powiadomić ratowników
- Trasę zjazdu czy podejścia wybierz tak, by być jak najmniej narażonym na zejście lawin
- gdy musicie wejść w teren zwiększonego ryzyka lawinowego zróbcie to pojedynczo. Pozostali niech obserwują pokonującego niebezpieczny odcinek terenu.
- przed wejściem w taki teren odepnij pas biodrowy plecaka i zdejmij z przegubów kijki, tak by w razie porwania przez lawinę przedmioty te nie były dla nas kotwicą.
- zapnij dokładnie swoja kurtkę i jej kieszenie. Jeśli zostaniesz porwany przez lawinę twoje szanse przeżycia są większe niż gdybyś miał kurtkę wypełnioną śniegiem
- zlikwiduj paski, które zabezpieczają twoje narty turowe przed ich zgubieniem
- przygotuj się do zrzucenia swojego plecaka jeśli będzie to potrzebne
- podchodź i schodź (zjeżdżaj) tym samym śladem zachowując stosowne odległości tak by nadmiernie nie obciążać pokrywy śnieżnej
- zjeżdżając wykonuj skręty o dużym promieniu. Skręty krótkie bardziej obciążają pokrywę śnieżną
- zamiast trawersować niebezpieczne stoki, wyjdź na grań, a potem zejdź lub zjedź na linie. W wysoce niebezpiecznych sytuacjach będzie to najlepszym wyjściem
- wykorzystuj naturalne formy terenu, które mogą zapewnić tobie bezpieczeństwo - granie, żebra i tarasy skalne, wypłaszczenia oraz stoki oczyszczone ze śniegu przez wiatr
- jeżeli masz sprzęt wspinaczkowy i jest taka możliwość: przyasekuruj się
- Pamiętaj - zawsze przed wejściem w niebezpieczny teren możesz się wycofać lub go obejść

Szanse przeżycia w zależności od czasu i głębokości zasypania

Dla zasypanego przez lawinę, (jeśli nie zginął od razu w wyniku odniesionych obrażeń), najważniejszym jest by odnaleźć i wydobyć go z lawiny w jak najkrótszym czasie. To właśnie determinuje nasze postępowanie.
Uwaga:
żadna służba ratownicza nie jest w stanie przybyć na miejsce wypadku w ciągu pierwszych piętnastu minut.
Najczęściej udaje się dotrzeć pierwszym ekipom ratowniczym w ciągu 45 - 60 min od zawiadomienia o wypadku, czyli w momencie gdy szanse na przeżycie zasypanego spadają do 25%.
Do akcji ratunkowej muszą przystąpić przebywający w pobliżu świadkowie wypadku lawinowego.

Rejon poszukiwań

3 x 3 wg. W. Muntera

1. lawiny obrywają się samorzutnie gdzieś wysoko, a nam zagrażają wyłącznie wtedy, gdy pechowo znajdziemy się na ich drodze
2. podczas mrozów lawiny nie schodzą
3. jeżeli pokrywa śnieżna jest cienka: jest bezpiecznie
4. las chroni przed lawiną: poniżej granicy lasu nie ma ryzyka
5. ślady narciarzy i zwierząt gwarantują bezpieczeństwo
6. kamieni i drzewka wystające ponad powierzchnię śniegu stabilizują stok
7. na małym stoku nic nie może się zdarzyć (deska śnieżna 20x30x0,35 waży 20-40 ton)
8. 2-3 dni po opadzie śnieg "osiada" i pokrywa śnieżna robi się bezpieczna
9. deska śnieżna jest twarda i dudni pod stopami
10. dźwięk "uuuummmmm" świadczy o tym, że śnieg osiada
11. w życiu nie widziałem na tym stoku lawiny – tutaj nie jest lawiniasto
12. lawiny schodzą tylko przy złej pogodzie – dziś jest ładnie a więc bezpiecznie
13. sondowanie śniegu kijkiem narciarskim daje pojęcie o stabilności pokrywy śnieżnej